NARRACIN DE SAN FELIPE DE JESUS

miércoles, 28 de abril de 2010

miércoles, 17 de marzo de 2010

Ra ngo ra' yo tsibi

Ma ret`a ma kut`ä ra zänä bi nja ra ngo ra rà yo tsibi nu ka Ta nguu ha mi m^ui ya jai ma mêtho ,Huamango nupû Xamge , bi hmuntsi ya nzâyo , ya jäï ma mêtho ,Huamango nupû Xamge , bi hmuntsi ya nzâyo ,ya jäï hñätho ka ya hnini , bi nei ya neiûiñ`epû Tenango del Valle ,û ya mengu pûE Xamge , ya mengu ka Ta Nguu Nxâdi UIEM ,ne ya nei mengu Tixmadeje , û nei Mâyo, nu ka ra ngo bi m`â ya ntsûngu xin i padi tsûti ya nxutsi xi di nzâtho di negi ,bi m'â ra fûi pa xit'i ra sei ma ya mada padi ua ra dehe ra tada Lipe pa di ts'ithe.
Xi bi hmunts'i xa ngu ya jäi ne mi hiandi ya nei , nu ma ra ya jäi mi tsi ya thume ûmit'âi; nu ya tsûtbi Xamge mi üni ya dehe ne ya ixi ngotho ya jäi û to mi ne da m'aa ndä âdi û mi ne ..
Ma ret`a ma kut`ä ra zänä bi nja ra ngo ra rà yo tsibi nu ka Ta nguu ha mi m^ui ya jai ma mêtho ,Huamango nupû Xamge , bi hmuntsi ya nzâyo , ya jäï ma mêtho ,Huamango nupû Xamge , bi hmuntsi ya nzâyo ,ya jäï hñätho ka ya hnini , bi nei ya neiûiñ`epû Tenango del Valle ,û ya mengu pû Xamge , ya mengu ka Ta Nguu Nxâdi UIEM ,ne ya nei mengu Tixmadeje , û nei Mâyo, nu ka ra ngo bi m`â ya ntsûngu xin i padi tsûti ya nxutsi xi di nzâtho di negi ,bi m'â ra fûi pa xit'i ra sei ma ya mada padi ua ra dehe ra tada Lipe pa di ts'ithe.
Xi bi hmunts'i xa ngu ya jäi ne mi hiandi ya nei , nu ma ra ya jäi mi tsi ya thume ûmit'âi; nu ya tsûtbi Xamge mi üni ya dehe ne ya ixi ngotho ya jäi û to mi ne da m'aa ndä âdi û mi ne ..
,Huamango nupû Xamge , bi hmuntsi ya nzâyo , ya jäï ma mêtho ,Huamango nupû Xamge , bi hmuntsi ya nzâyo ,ya jäï hñätho ka ya hnini , bi nei ya neiûiñ`epû Tenango del Valle ,û ya mengu pû Xamge , ya mengu ka Ta Nguu Nxâdi UIEM ,ne ya nei mengu Tixmadeje , û nei Mâyo, nu ka ra ngo bi m`â ya ntsûngu xin i padi tsûti ya nxutsi xi di nzâtho di negi ,bi m'â ra fûi pa xit'i ra sei ma ya mada padi ua ra dehe ra tada Lipe pa di ts'ithe.Xi bi hmunts'i xa ngu ya jäi ne mi hiandi ya nei , nu ma ra ya jäi mi tsi ya thume ûmit'âi; nu ya tsûtbi Xamge mi üni ya dehe ne ya ixi ngotho ya jäi û to mi ne da m'aa ndä âdi û mi ne ..

inicio del fuego

El pasado 15 de marzo hubo el encendido del fuego nuevo en la zona arqueologica donde ivian nuestros antepasados . Huamango en Acambay ,se reunieron las autoridades y las personas de los pueblos que hablan una lengua , bailaron los danzantes que vinieron de Tenango del Valle , los de Acambay , los estudiantes de la UIEM , y vinieron danzantes de Tixmadeje , y las pastoras , vendian aretes de pluma para ponerse las muchachas y que se viera bonito ,vendian sombreros para ponerse los señores y protegerse del sol ,vendian jarros donde se servia agua ,le daban al señor felipe a tomar .
Se reunieron muchas personas para mirar los danzantes, y otras personas comian pan que compraron ; las autoridades de Acambay obsequiaron agua y naranjas paar todas las personas que desearan .

Ra ngo ra' yo tsibi

Ma ret`a ma kut`ä ra zänä bi nja ra ngo ra rà yo tsibi nu ka Ta nguu ha mi m^ui ya jai ma mêtho ,Huamango nupû Xamge , bi hmuntsi ya nzâyo , ya jäï ma mêtho ,Huamango nupû Xamge , bi hmuntsi ya nzâyo ,ya jäï hñätho ka ya hnini , bi nei ya neiûiñ`epû Tenango del Valle ,û ya mengu pû Xamge , ya mengu ka Ta Nguu Nxâdi UIEM ,ne ya nei mengu Tixmadeje , û nei Mâyo, nu ka ra ngo bi m`â ya ntsûngu xin i padi tsûti ya nxutsi xi di nzâtho di negi ,bi m'â ra fûi pa xit'i ra sei ma ya mada padi ua ra dehe ra tada Lipe pa di ts'ithe.
Xi bi hmunts'i xa ngu ya jäi ne mi hiandi ya nei , nu ma ra ya jäi mi tsi ya thume ûmit'âi; nu ya tsûtbi Xamge mi üni ya dehe ne ya ixi ngotho ya jäi û to mi ne da m'aa ndä âdi û mi ne ..

NARRACION DE LO QUE SE REALIZA EN SAN FELIPE DE JESUS.

Kja ne jñiñi e Lipe Jesu jaa na punkju xiza k'u na nda'a k'u na chju'u: yjumu xibatji ñe tizhi.
En el pueblo de San Felipe de Jesus hay muchos arboles que estan altos y que se llaman:sedro, pino y ocote.
Yo xiza k'o na joo ngek'ua pedye mba ra jyab'aji yo ngumu yo tee;xo at'aji, mexa, tjujnu, ngoxti, benrana, yobo, t'opju, mbala, nguat'ezi.
Los arboles que estan bien son los que salen para construir las casas de las personas; tambien hacen mesas, sillas, puertas, ventanas, yugo, arados y palas.
B'ub'u yo tee k'o joku xichje ngek'ua ra pech'eji in nzumu; ñe kumbrera, morio ñe sinta.
Hay algunas personas que hacen maderas para techar las casas. soporte,puntales y cintas.

martes, 12 de enero de 2010



jueves, 7 de enero de 2010

artesanias mazahuas

las artesanias mazahuas han sido creadas desde tiempos remotos , los primeros mazahuas crearon varias cosas utilizando lo que tenia a su alrededor , como la lana de los borregos para hacer hilos que serian utilizados para hacer gavanes con diseños unicos.

Los artesanos mazahuas que viven en los pueblos vecinos al municipio de San Felipe del Progreso, se dedican a la elaboración de cobijas, pulseras, fajas, tapetes, morrales, manteles, quexquémitl, chalecos y gabanes de lana.


Dichos productos constituyen gran parte de la economía de los artesanos, ya que del resultado de su venta obtienen ganancias que utilizan para adquirir productos de primera necesidad.

Los artesanos no tienen un lugar fijo donde ofertar sus productos, por lo cual salen de sus respectivos lugares de origen a vender, la mayoría de ellos llega al municipio y como cualquier vendedor informal, se desplazan de un lugar a otro para poder lograr vender sus artesanías.

Aunque en algunos de los casos, la producción que generen los artesanos está destinada a manos de intermediarios que se dedican a comprar sus artículos para posteriormente venderlos en las grandes ciudades a precios exageradamente altos.

Con el paso del tiempo los bordados tradicionales como por ejemplo: venados, caballos, flores, y la estrella mazahua han sido desplazados por los gustos y preferencias del consumidor, encontrando actualmente mayor presencia de diseños referentes a caricaturas y logos de fútbol.

Aun que las artesanías han formado parte de la identidad de los mazahuas, las nuevas generaciones pretenden olvidarse de ellas, ya que se niegan a continuar con la tradición ancestral.